Musulmon olamining taniqli muhaddislaridan biri Imom al-Buxoriy 810 yil 21-iyulda Buxoroda tavallud topgan, 870 yilda Samarqanddan 25 km uzoqda joylashgan Xartang qishlog’ida (Samarqand viloyatining hozirgi Chelak tumani) vafot etgan va o sha yerda dafn etilgan. Biroq, bu joy asrlar davomida qarovsiz holatda qolgan edi.
Imom Al-Buxoriy majmuasi.
O‘zbekiston mustaqillikka erishganidan so‘ng, majmua qayta tiklandi. 1997- yilning 29-apelida o‘zbekiston Respublikasi hukumatining “Imom al-Buxoriy tug‘ilgan kuninining hijriy-oy taqvimi bo‘yicha 1225 yilligini nishonlash” to‘g‘risidagi qarori qabul qilindi. Shu yilning noyabr oyida, YuNESKO ning bosh konferensiyasi 1998-yilda muhim sana-olim Ismoil al -Buxoriy tavalludining 1225 yilligining nishonlanishida qatnashish to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Shu munosabat bilan, Imom al-Buxoriyning maqbarasida O‘rta Osiyonong me’moriy an’analariga ko‘ra bajarilgan yodgorlik majmuasi barpo etilgan edi. Yodgorlik uchun ajratilgan yerning umumiy maydoni 10 gektarni tashkil etadi. Majmua, Samarqand-Imom al Buxoriy avtotrassasiga tutashib ketadi (25 кm.).
Majmuaning qurilishi va undagi obodonlashtirish ishlari O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov boshchiligida amalga oshirilgan. Majmua qurilishida Samarqand, Buxoro, Xiva, Toshkent, Andijon, Qo‘qon va Shahrisabzning xalq hunarmandlari va ishbilarmonlari qatnashdilar. Maqbara, masjid, ma’muriy bino va boshqalar milliy me’morchilik an’analarida barpo etilgan.
Imom Al-Buxoriy majmuasi ma’muriy binosi, janub tomonga qaragan. Majmuaga kirish, uchta yirik o‘yma arkasimon darvozalari orqali amalga oshiriladi. Darvoza-xona orqali asosiy kirishda, milliy uslubdagi katta ayvon qurilgan. Kirish darvozasining old qismida, majmuaning qurilish tarixi matni arab va o‘zbek tillarida yozilgan. Darvoza-xonaga kirishda, o‘ng tomonda ma’muriy va boshqa xonalar joylashgan. Majmuaning asosiy qismida, Imom al-Buxoriyning maqbarasi joylashgan. Kub shaklidagi bu inshootga o‘n yetti metrlik gumbaz o‘rnatilgan.
Samarqand shahri tarixiy yodgorliklari haqida.
Devorlar, och-yashil, havorang, oq qoplamali plitalar, marmar, onikslar bilan bezalgan. O‘ng tomonda, och-havorang oniksga ishlov berib yasalgan qabr toshi (sag‘ana) ostida al-Buxoriyning marmar bilan qoplangan qabri joylashgan. Ichki hovlining chap tomonida, maydoni 786 kv.m. bo‘lgan masjid joylashgan. Ayvonlarning umumiy maydoni 214 kv. m. Masjidda bir vaqtning o‘zida 1500 kishi namoz o‘qishi mumkin.
Mehrob tokchasida, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom KarimovgaSaudiya Arabistoni qiroli Fahd ibn Abdulaziz tomonidan sovg‘a qilingan kisva-Ka’baning qoplamasi osilgan. Hovlining chap qanotida, yordamchi xonalari bilan zal (miyonsaroy) joylashgan. Miyonsaroy gumbazi, boshqa gumbazlar kabi bir xi o‘lcham va hajmga ega. Bu binoda, kutubxona, ilmiy xodimlarning kabinetlari va boshqa xonalar joylashgan. Uning umumiy maydoni 946 kv.m. ni tashkil etadi. Kutubxonada, Qur’onning noyob namunalari, ilk nashrlar hamda Imom al-Buxoriyning asarlarining namunalari saqlanadi.
Imom al-Buxoriy majmuasi yaqinida, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2008-yil, 23-maydagi qaroriga asosan barpo etilgan Imom al-Buxoriy Xalqaro markazi joylashgan. Imom al-Buxoriy majmuasi, yurtimizdagi oxirgi vaqtlarda barpo etilgan shu turdagi inshootlarning eng katta va noyoblaridan biri hisoblanadi. Prezident Islom Karimovning so‘zlariga ko‘ra, bu majmua faqatgina muqaddas ziyorat joyi bo‘lib qolmasdan, balki O‘zbekistondagi yurtimiz dovrug‘ini dunyoga yoyuvchi va o‘sib kelayotgan yosh avlod tarbiyasida muhim rol o‘ynovchi, har bir kishini hayot va mangulik to‘g‘risida o‘ylashga majbur qiluvchi joylardan biridir.
Majmua rasmlari.
7 pir ziyoratgohi. Buxorodagi buyuk avliyolar.