ย
Tarjimai holi
Shreder Rixard Rixardovich hayoti va ijodi haqida. Rixard Rixardovich Shreder โ koโzga koโringan agronom, olim, Markaziy Oโrta Osiyo hududida Ilmiy tadqiqot institutining birinchi asoschilaridan, bogโdorchilik, uzumchilik va vino ishi boโyicha 42 yil mobaynida faoliyat yuritdi. Shreder ekiladigan mahalliy boโgโdoylarning 1000 dan ortiq navini tekshirgan, Oโrta Osiyoda oโstirilayotgan boโgโdoylardan hosildorlarini ajratib olgan.
Rixard Rixardovich 1867 yil 15 oktyabrda Moskvada tugโilgan, Uni otasi Rixard Ivanovich Shreder, Petrovskiydagi yer va oโrmon xoโjaligi akademiyasi professori boโlgan.
1887 yil gimnaziyani bitirib, Rixard Rixardovich Moskva universitetining fizika-matematika fakultetiga oโqishga kiradi va 1891 yil birinchi darajali diplom bilan bitiradi. 1894 yil Petrovskiy qishloq xoโjaligi akademiyasini muvaffaqiyatli tamomlagach, ziroatchilik departametiga ishga qabul qilinadi.
1895 yildan 1900 yilgacha xususiy ziroatchilik kafedrasida assistent sifatida Shreder prof. D.I.Pryanishnik rahbarligi ostida bir qancha ishlarni amalga oshirdi va qishloq xoโjaligi Ensiklopediyasi haqida va boshqa bir qator maqolalarni nashr etdi. Ular qatorida: ยซKuzgi gโallalarni fosfor bilan oโgโitlash xususiyatiยป, ยซBoshoqlarda ostlar muammosi ahamiyatiยป, ยซOliy navli oโsimliklarni oqsillar bilan sintezlash muammosi ยป va boshqalar.
1900 yil bahorida Moskva universitetida magistrlik imtihonini topshirdi, privat-dotsent unvonini olib, Germaniya va Shveysariya xizmat safariga joโnatildi.
Chet el safaridan qaytgan olim va tadqiqotchi Rixard Rixardovich qishloq xoโjaligi yordadami zarur boโlgan joylarga borishni oโziga maโqul koโrdi.
1902 yil yakunida 1898 yil tashkil etilgan Qishloq xoโjaligi vazirligi uni Turkiston qishloq xoโjaligida ilmiy ishlar rahbari va mudiri etib tayinlandi. Toshkentdan 16 kilometrda uzoqda joylashgan Chimkentning Achchi qishlogโida edi.
Rossiya toโqimachilik sanoati tomonidan paxta boโyicha stansiya tashkil etildi.Birinchi oโrinda asosiy eโtiborni mahalliy paxta navlariga qaratildi. Turkistonga kelgan R.Shreder asosan yevropacha (ingliz, fransuz, nemis va italyan tillarni) yaxshi oโzlashtirgandi. U birinchi navbatda mahalliy urf-odatlar va anโanalarni, oโrta asrda yerga ishlov berish siri va turli xil yetishtirish seleksiyasini oโrgandi.
R.Shreder oโzining yirik tadqiqot ishlari bilan AQSHda ham tanilishga ulgurdi. 1911 yil AQSHda qishloq xoโjaligi boโyicha Xalqaro kongressda oโtkaziladi, unda olim ishtirokchi sifatida taklif etiladi. U yerdan Shreder boy taassurotlari bilan qaytadi. 1912 yilda mahalliy matbuotda xabar berishicha, Turkiston qishloq xoโjaligi jamoati prezidenti R.Shreder majlislar zalida mevashunoslik xususida โKaliforniya mevashunosligiโ mavzusida katta doklad oโqidi.
Unvon va mukofotlari
- 1935 yil Markaziy ijro qoโmitasi aโzosi;
- 1935 yil Butunittifoq qishloq xoโjaligi fanlari Akademiyasining haqiqiy aโzosi;
- 1943 yil Oโzbekiston Fanlar Akademiyasi haqiqiy aโzosi;
- 1936 yil R.R.Shreder qishloq hoโjaligi fanlari boโyicha doktorlik ilmiy darajasi unvoniga ega boโldi.
1902 yildan umrining oxirigacha Turkiston qishloq xoโjaligi tajriba stansiyasi (hozirgi akademik R.R.Shreder nomidagi Bogโdorchilik, uzumchilik va vinochilik instituti) rahbari boโlgan. Turkiston qishloq xoโjaligi jamiyati prezidenti (1904-1918 yillarda). Turkiston xalq universitetini tashkil etishda faol qatnashgan (1918), Oโrta Osiyo universiteti qishloq xoโjaligi fakultetining birinchi dekani va professor Shreder rahbarligida gโoโza, don, meva, rezavor-meva, sabzavot ekinlari, pillachilik va boshqalar sohalarda keng qamrovli tadqiqotlar olib borildi, ayniqsa, bogโdorchilikka katta ahamiyat berildi.
R.R.Shreder 1944 yil 27 aprel 77 yoshni qarshilab bu dunyoni tark etadi va Toshkentdagi Botkin qabristoniga qoโyiladi.
Kuzgi bugโdoyning ยซQora kaltakยป yoki โ584 navini, gโoโzaning oโz davrida mashhur, tezpishar โ1306 yoki ยซShrederยป navini yaratgan. Mevali oโsimliklar kolleksiyasini tashkil etib, olma, nok va boshqalarning 200 dan ortiq navini oโrgangan. Uning ishini keyinchalik oโgโli A.G.Shreder (Argus, Toshkent borovinkasi, Toshkent kalvili, Pskent olmasi va boshqa navlari yaratgan), nabirasi Ye.A.Shreder (CHoโlpon, Goโzal, Oltin olma va boshqa navlar muallifi) davom ettirdi.
Institutda chiqarilgan serhosil uzum ยซShreder ertagisiยป, qulupnay ยซShreder xotirasiยป), olma (ยซShreder renetiยป) navlari uning nomi bilan atalgan.
Bogdorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy tekshirish institutining 100 yilligi munosabati bilan institut markaziy binosi oldida bronza haykali oโrnatilgan (2001). ยซBuyuk xizmatlari uchunยป ordeni bilan mukofotlangan (2004).
2013 yildan boshlab Markaziy Osiyodagi eng qadimgi bogโdorchilik, uzumchilik va vinochilik boโyicha Oโzbekiston ilmiy-tadqiqot instituti akademik R.R. Shryoder akademik Mahmud Mirzayevning nomi bilan atalgan. Shreder Rixard Rixardovich hayoti ijodi sizga manzur boโlgan boโlsa unda boshqa arboblar haqida ham oโqing.
Manba.