Mundarija
Sahifamiz orqali siz Muhammad Yusuf haqida insho, Muhammad Yusuf tomonidan yozilgan she’rlarni topshingiz mumkin.
Muhammad Yusuf she’rlarida vatan tasviri.
Reja:
- Men sevgan shoir Muhammad Yusuf.
- Muhammad Yusuf she’rlarida vatan tasviri.
- Xulosa.
Men sevgan shoir Muhammad Yusuf.
Bugun biz she’rlari kabi sodda va samimiy inson, o‘z she’rlarida vatan, ona, do‘stlik va muhabbat haqida kuylagan inson o‘zbekning otashqalb farzandi
Muhammad Yusuf haqida. U ijod maydoniga o‘zbek do‘ppisi bilan kirib keldi. U nima uchun o‘zbeklar do‘ppi kiymay qo‘yganidan hayratlandi. Axir
kiyaman desa bizda do‘ppilarning turli xillari bor-ku. Yoki u bugunga kelib boshimizga og‘irlik qilib qoldimi? Yo bo‘lmasa hech o‘zimizga mos do‘ppi
topolmayapmizmi? Xulosa esa quvonarli emas – hamma gap mos do‘ppi yo‘qligida emas, hamma gap uni kiyishga loyiq inson qolmaganidadir.
Muhammad Yusuf shunday yozar edi. Oqni oq, qorani qora, uning sherlarida zo‘rma-zo‘rakilik, yolg‘on, laganbardorlik yo’q edi. U o‘zinig qisqa hayoti davomida ko‘plab she’rlar yaratdi.
Uning bu hayot yo’lini Pushkinning Bayron haqidagi so‘zlari bilan izohlash mumkin; “ U o‘z she’rlarida ixtiyorsiz tarzda she’riyatning zavqi-shavqi ila iqrorlik bildirgan”.
Muhammad Yusuf oddiy yozar edi. Lekin shu oddiylikda butun bir go‘zallik , she’r jozibasi, insonlar taqdiri va hayot yo’llari bor edi. Shu oddiyligi bilan ham u
boshqlardan ajralib turar edi. Uning she’rlarida ortiqcha tashbehlar, mubolag‘alar yo‘q. Shunchaki hayotiy va samimiy she’rlardir. Muhammad Yusuf haqida O‘zbekiston Qaxramoni Ozod Sharafiddinov shunday degan edi:
“Muhammadjon kamdan-kam tug‘iladigan iste’dod egasi bo‘lishi bilan birga, kamdan-kam shoirda uchraydigan xislat egasi – shuhratdan qochadigan kamsuqum inson edi. U shuhratning emas, shuhrat uning orqasidan quvib yurardi”. Muhammad Yusuf o‘zidan she’r qanday yaraladi dep so‘rashgandalarida esa shunday javob bergan edi: “Haqiqiy she’rlar odamlar orasida.”
Tavsiya etamiz: Muhammad Yusuf sara she’rlar to’plami. M.Yusuf sherlari
Muhammad Yusuf she’rlarida o‘lmas mavzulardan bir bo‘lgan vatan mavzusi asosiy o‘rinni egalagan bo‘lib. U vatanni qanday qilib balandparvoz gaplariz sevish
mumkinligini sherlari orqali ko‘rsatib berdi. Yusuf ijodida bu mavzusidagi she’rlar o‘zgacha ohang va takrorlanmas misralarda jo bo‘lganligi sababli yorqin va ta’sirchan deyishimiz mumkin. YA’ni shoir lirikasida hech kim tasavvur qilmagan lekin mos keladigan tashbehlarni, o‘xshatishlarni ko‘ramiz. Bunday o‘xshatishlar boshqa hech bir ijodkor she’riyatida uchramasligini shoir asarlarning o‘ziga xos baddiy tili deyishimiz mumkin.
Masalan, vatan haqida yozgan shoirlarning hech biri hali vatanni onaga, singilga o‘xshatgan emas yoki vatanning tol beshikdan boshlanishini faqat shu ijodkorgina o‘z asarida ilk bor qo‘llagan. Vatanning bog‘ – rog‘larini, so‘lim go‘shalarini tarannum etganlar ko‘pdir. Lekin hech kim vatanni “ yuragimning olampanohi” deb uning “bukri bir jiydasining shoxi” ni kuylagan emas. Va yoki “tilimning ostida navvot – zarimsan, sen mening yagona payg‘ambarimsan”
degan tashbehlarini Muhammad Yusuf she’riyatidagina ko‘rishimiz mumkin.
Tavsiya etamiz: Men sevgan shoir mavzusida insho.
Muhammad Yusuf she’rlarida vatan tasviri.
Ko‘hna tol beshikdan boshlangan olam,
Senga iddaolar qilmay sevaman.
Bir kuni singlim deb,
Bir kuni onam – Vatan,Kimligingni bilmay sevaman.
Muhammad Yusuf vatan haqidagi she’rlarining ko‘pchiligida vatanni onaga, singilga va opaga mengzadi. Masalan, “Vatanim” she’rida:
Shodon kunim gul otgan sen,
Chechak otgan izimga,
Nolon kunim yupatgan sen,
Yuzing bosib yuzimga,
Singlim deymi, Onam deymi,
Hamdardu – hamxonam deymi,
Oftobdan ham o‘zing mehri,
Ilig‘imsan vatanim.
Darhaqiqat, bolaning ilk qadamini ko‘rgan ona uchun bundanda ortiq quvonch bo‘lmaydi. Ona kabi vatan ham bag‘rida yashayotgan xalqining yutuqlaridan, shodon
kunlaridan sevinadi. Uning yo’llariga gul – u maysalar tutadi. Opa – singil kabi ko‘ngli xira vaqtlarda hamdardu – hamroh bo‘ladi. Ko‘rinib turibdiki, shoir oddiy
hayotiy voqealar asosida ajoyib o‘xshatishlar va teran falsafiy mushohadaga ega bo‘lgan misralar yaratgan.
Shoir vatanni qanday sevishini “Izhori dil” she’rida shunday izohlaydi:
Cho‘ksang, tur singlim deb,
Soching silayman.
So‘ksang opam deyman,
Umring tilayman.
Sendan ranjimayman,
Gina qilmayman
Xoh xo‘mray, xoh jilmay,
Birday sevaman.
Xalqimizda haqiqiy er yigit onasi va opa – singlini himoya qilishi , ularga tog‘dek suyanch bo‘lishi kabi hislatlar border. Opa – singil kabi vatan ham himoyaga, tog‘dek suyanch bo‘ladigan er yigitlarga tayanadi. Shoir ushbu tushunchalarni teran anglab, vatanni singilga va opaga mengzagan bo‘lsa ne ajab. Shoir she’rlarini tahlil qilar ekanmiz misralardagi emotsionallikni tasirchanlikni yuzaga chiqarishda badiiy san’at turlaridan ham keng foydalangan.
Ko‘rib o‘tganimizdek Muhammad Yusuf ijodidagi vatan mavzusidagi she’rlar o‘zini teranligi va ohangraboligi bilan ajralib turadi. Bunday she’rlar esa o‘z – o‘zidan , oddiy so‘zlarning ketma – ket saf tortishidan yuzaga kelmaydi. Balki, vatanga bo‘lgan mehr – muhabbat mevasi sifatida qalbdan to‘kiladi. Shoir vatanini kuylar ekan uni o‘zligidan ajratib, maddohlik bilan kuylamadi. YA’ni uning faqatgina yaxshi tomonlarini ko‘rib, og‘riqli nuqtalariga qo‘l siltab ketmadi. Uni boricha sevdi, ardoqladi uni yuksaltirishga intildi. Zero, haqiqiy vatanparvarlik ham shunday bo‘ladi.
Haqiqiy vatanparvar inson o‘zi tug‘ilib o‘sgan joyni xalqini bor – yo’g‘i bilan sevadi.
Bu haqda Abdulla Oripov shunday degan edi:
Vatanlar, vatanlar mayli gullasin,
Bog‘ unsin, mangulik muzda ham ammo,
Xalqim seni faqat boyliklaring uchun,
Sevgan farzand bo‘lsa kechirma also.
Muhammad Yusuf she’riyatini kuzatsak “Vatan ostonadan boshlanadi” degan naqlning naqadar rost ekanligiga guvoh bo‘lamiz. Chunki vatan mavzusidagi she’rlarining boshi o‘zi tug‘ilib o‘sgan Andijonga, Qovunchi qishlog‘iga uning o‘ziga xos udum va an’analariga bag‘ishlangan. Masalan, “Nechun” she’ri fikrimiz dalilidir:
Nechun qulluq qilmay Andijonga men,
Shu yurtda tug‘ildim, shu yurtda o‘sdim,
Agar do‘stim bo‘lsa, bitta u do‘stim
– Nechun qulluq qilmay Andijonga men!
Shu aziz tuproqdir, shu qadim qo‘rg‘on,
Dunyoga Boburdek shohlarni bergan,
Mohlaroyimlarning sochlarin o‘rgan,
Nechun qulluq qilmay Andijonga men.
Shoir o‘zi tug‘ilib o‘sgan joyini kuylar ekan also “mahalliychilikga” bormaydi. Balki, O‘zbekiston yaxlit bir vatan bo‘lsa Andijon uning bir bo‘lagi ekanligini ta’kidlaydi. Bu haqida quyidagi misralar keltiriladi:
Saylab yurt ajratmoq fe’limga yiroq,
Buxor minorlari ko‘nglim etar tog‘,
Menga Samarqand ham azizdir biroq,
Nechun qulluq qilmay Andjonga men.
Xulosa.
Muhammad Yusuf o‘z sherlarida vatanni shunchalik oddiy taranum etdiki, u har bir qalblarga kirib bordi. Bejizga aytishmagan bo‘lsa kerak; “ barcha go‘zalliklar
oddiylikdadir “ – deb. Shuning uchun ham uning she’rlari xalqimizning ardoqli mulkiga aylangan, she’rlari asosida yaratilgan qo‘shiqlar bugungacha har bir xonadonda yangrab turibdi.
Shoirning bevaqt o‘limi, hali-hanuz yuraklarni iztirobga soladi.
Ustoz Said Ahmad shunday yozgan edi: “Muhammad Yusuf tez og‘izga tushdi. Biror shoir uningdek tez nom chiqarmagan, nomdor bo‘lmagan. Ochig‘ini aytsam Muhammadga ko‘z tegdi. Aslini olganda shoirlar uzoq yashamaydilar. Ammo ortidan abadiy yashaydigan meros qoldirib ketadilar. U mana shunday o‘lmas meros qoldirdi. Muhammad she’r muxlislarining yuragini o‘rtab ketdi. Endi shoirning o‘zi yo’q. Ammo Muhammad Yusuf atalmish she’riyat bor. Bu sheriyat aslo zavol topmaydi”.
Xulosa o‘rnida shuni aytishimiz mumkin, Muhammad Yusuf she’rlari insoni vattani sevishga, sevganda ham yurakdan sevishga o‘rgatadi. Shuning uchun ham biz uning she’rlarini o‘rganishdan, yod olishdan hech charmayamiz, toki bashar bor ekan uning she’rlari asosida yaratilgan kuylar yangrayveradi va shu ohanglar kabi qalblarda mangu barhayot qoladi.
Biz yoshlar esa hech qachon izlanishdan, ilm olishdan to‘xtamaymiz va buyuk ajdodlarimizga va yaqin o‘tmishdoshlarimizga munosib avlod bo‘lishga doimo harakat qilamiz. So‘zimni ustoz Erkin Vohidovning quyidagi so‘zlari bilan yakunlamoqchiman: “Muhammadjon bugun oramizda yo’q. Ammo ustozlari, yaqinlari, farzandlari xotirasida yaxshi ishlari, hokisorligi,
mehrliligi bilan muhrlanib qolgan bo‘lsa, shaxsan tanigan-tanimagan muxlislari tasavvurida yig‘latadigan, o‘ylatadigan, ezgulikka yetaklaydigan she’ru qo‘shiqlari
bilan yashab qoladi.”
Muhammad Yusuf haqida insho.
Tavsiya etamiz: Muhammad Yusuf tavalludiga atab tadbir ssenariylar to’plami