Bosh sahifa ยป Arboblar ยป Cho’lpon hayoti va ijodi. Cho’lpon biografiyasi. Cho’lpon haqida

Cho’lpon hayoti va ijodi. Cho’lpon biografiyasi. Cho’lpon haqida

by administrator

Cholpon-hayoti-va-ijodiChoโ€™lpon hayoti va ijodi. Oสปzbek adabiyotining yorqin namoyandalaridan biri Abdulhamid Sulaymon oสปgสปli Choโ€™lpon 1898 yilda Andijonning Qatorterak mahallasida savdogar oilasida dunyoga kelgan.

Taniqli jurnalist va yozuvchi Moสปminjon Muhammadjonov โ€œTurmush urinishlariโ€ kitobida qayd etishicha, Choสปlponning otasi Sulaymonqul Mulla Muhammad Yunus oสปgสปli (1874โ€“1929) oสปz davrining yetuk ziyolisi, maสผrifatparvar kishisi boสปlgan. U โ€œRasvoโ€ taxallusi bilan sheสผrlar ham yozgan, devon yaratgan.

Choโ€™lponning sheโ€™rlar toโ€™plami >>

Choโ€™lpon avval eski maktabda, soสปngra madrasalar va rus-tuzem maktabida tahsil olib, arab, fors va rus tillarini mukammal oสปzlashtiradi. Mutolaa yoสปli bilan turk, nemis va ingliz tillarini oสปrganadi. Sharq va Gสปarb ijtimoiy-siyosiy qarashlaridan oziqlanadi. Firdavsiy, Saสผdiy, Hofiz, Umar Xayyom, Alisher Navoiy kabi buyuk soสปz sanสผatkorlari ijodini mehr bilan oสปrganadi. Choสปlpon dunyoqarashi va ijodining shakllanishiga XX asr boshlaridagi jadidchilik harakati katta taสผsir koสปrsatgan.

Choโ€™lponning ijodi 1913โ€“1914 yillardan boshlangan, u avval โ€œQalandarโ€, โ€œMirzaqalandarโ€, โ€œAndijonlikโ€ va, nihoyat, โ€œChoสปlponโ€ taxallusi bilan ijod qildi.

Shoirga โ€œChoโ€™lponโ€ taxallusini buyuk maสผrifatparvar istiqlolchi Munavvar qori Abdurashidxonov bergan. Choสปlpon ham shoir, ham nosir, ham dramaturg sifatida oสปz xalqi adabiyoti ravnaqiga salmoqli hissa qoสปshdi. Uning dastlabki asarlari โ€œSadoi Turkistonโ€, โ€œSadoi Fargสปonaโ€ kabi mahalliy gazetalarda, shuningdek, Orenburgda chiqadigan โ€œShoสปroโ€ jurnalida nashr etiladi. Choสปlponning โ€œIshtirokiyunโ€, โ€œTurkistonโ€, โ€œBuxoro axboriโ€ kabi gazetalardagi faoliyati ham uning ijodiy shakllanishida mahorat maktabi boสปlib xizmat qiladi.

Choโ€™lpon ocherknavis va publitsist sifatida ham barakali ijod qildi. Bu borada uning, ayniqsa, โ€œAdabiyot nadir?โ€, โ€œMuhtaram yozuvchilarimizgสปaโ€ kabi maqolalari adabiyotning maqsad va vazifalarini anglashda muhim rol oสปynadi.

U 1914โ€“1917 yillarda yaratgan โ€œQurboni jaholatโ€, โ€œDoสปxtir Mahammadiyorโ€ singari hikoyalari, โ€œVatanimiz Turkistonda temir yoสปllarโ€ singari maqolalarida madaniyat va maสผrifat targสปibotchisi sifatida maydonga chiqdi.

U oktyabr toสปntarishidan keyingi yillarda hayotda sodir boสปlayotgan xush va noxush oสปzgarishlarni qalamga oldi. โ€œYoสปlda bir kechaโ€, โ€œSharq poyezdi keldiโ€, โ€œSharq uygสปonganโ€, โ€œQuturgan mustamlakachilarโ€, โ€œYoสปl esdaligiโ€ singari oสปnlab ocherk va publitsistik maqolalarida chor mustamlakachilari va mahalliy hokim sinf vakillari yetkazgan jabru jafolarni, fuqarolar urushi davrida roสปy bergan fojialarni tasvirladi.

Choโ€™lpon hayoti va ijodi. Choโ€™lpon 1922โ€“1935 yillarda oสปzining โ€œUygสปonishโ€ (1922), โ€œBuloqlarโ€ (1923), โ€œTong sirlariโ€ (1926), โ€œSozโ€ (1935) kabi toสปrtta sheสผriy toสปplamini nashr ettirdi. 30-yillarga kelib โ€œJoสปrโ€ kabi sheสผriy toสปplamini tayyorladi. Ammo โ€œSozโ€i chop etiladi-yu, โ€œJoสปrโ€ toสปplami qatagสปonlik tuzogสปiga ilinib, qolib ketadi. Shoirning toสปplamlari orasida โ€œBuloqlarโ€ (1923) alohida ajralib turadi.

Toสปplam besh boสปlimdan iborat boสปlib, ular โ€œSharq uchunโ€, โ€œSezgilarโ€, โ€œSevgiโ€, โ€œQora yoสปllarโ€ va โ€œQor qoสปynidaโ€ deb nomlanadi. Shoirning oสปzi qayd etishicha, mazkur sheสผriy guldasta โ€œjahon fotihlari changalida ezilib yotqon Sharq oสปlkalarigaโ€ bagสปishlangan. Jumladan, โ€œAmalning oสปlimiโ€ sheสผrida shunday misralarni oสปqiymiz:

Koสปnglimda yigสปlagan malaklar kimlar,

Sharqning onalari, juvonlarimi?

Qarshimda ingragan bu jonlar kimlar,

Qullar oสปlkasining insonlarimi?

Choโ€™lponning sheโ€™rlar toโ€™plami >>

Choสปlpon 1925 yilga kelib, โ€œMuhit kuchli ekan, egdim boสปynimniโ€ deya ijtimoiy qarashlarini oสปzgartirishga majbur boสปlganligini eสผtirof etadi. Ammo shunga qaramay, shoir yaratgan ikki yuzdan ortiq sheสผriy asarlar el-yurt baxti, kelajagi, mustaqilligi, ozodligi uchun kurashning yorqin solnomasi desa boสปladi.

Garchi vaqti-vaqti bilan uning tuygสปu va tafakkurida tebranishlar kechgan boสปlsa-da, aslida, milliy istiqlol uchun kurashdan zarracha qaytmaydi. Jumladan, โ€œTilak yoสปlidaโ€ sheสผrida:

Ketgan yoสปlim toสปgสปri yoสปldir, ketamen,

Qanday toสปsiq mone boสปlsa, oสปtamen,

Men ketamen, tilak, deya ketamen,

Hech tilaksiz quruq jonni netamen?

Bir jon ekan, mayli qurbon etamen!.. โ€“

deya el-yurt, ona Vatan yoสปlida qurbon boสปlishdan ham qaytmadi.

Choสปlpon yetuk lirik shoirgina emas, balki โ€œNovvoy qizโ€, โ€œOydin kechalardaโ€, โ€œQor qoสปynida lolaโ€ kabi oสปnlab hikoyalar, โ€œKecha va kunduzโ€ (1936) kabi ajoyib roman ham yaratgan isteสผdodli adibdir.

U dramaturg sifatida ham salmoqli ijod qilgan. Uning โ€œXalil farangโ€, โ€œChoสปrining isyoniโ€ kabi kichik pyesalari, โ€œOสปrtoq Qarshiboyevโ€, โ€œMushtumzoสปrโ€ kabi dramalari hamda koสปp vaqt sahnadan tushmagan โ€œYorqinoyโ€ pyesalari mashhur boสปlgan. Shuningdek, rus yozuvchisi V. Yan bilan hamkorlikda โ€œHujumโ€ dramasini yaratgan.

Choสปlpon mohir tarjimon sifatida V. Shekspirning โ€œHamletโ€ fojiasini, A. S. Pushkinning โ€œDubrovskiyโ€ qissasi va โ€œBoris Godunovโ€ pyesasini, M. Gorkiyning โ€œOnaโ€ romanini va boshqa koสปplab asarlarini oสปzbek tiliga oสปgiradi.

Choสปlpon ham Fitrat va Abdulla Qodiriy kabi qatagสปon davrining qurboni boสปlgan. U 1937 yilning 14 iyulida qamoqqa olinib, 1938 yilning 4 oktyabrida otib tashlangan. Choสปlponning asarlari uzoq vaqt davom etgan tanaffusdan keyin 1991 yili โ€œYana oldim sozimniโ€ nomi bilan nashr etildi.

1991 yil 25 sentyabrda Choสปlponga Alisher Navoiy nomidagi Oสปzbekiston Respublikasi Davlat mukofoti berildi. 1997 yili adib tavalludining 100 yilligi munosabati bilan uning koสปplab asarlari yangidan nashr etildi va u haqda ilmiy tadqiqotlar yaratildi.

Abdulhamid Sulaymon oสปgสปli Choสปlpon milliy ozodlik uchun kurash yoสปlida koสปrsatgan matonati va buyuk xizmatlari, oสปzbek adabiyoti va madaniyati rivojiga qoสปshgan ulkan hissasi uchun 1999 yilda โ€œMustaqillikโ€ ordeni bilan mukofotlandi.

Choโ€™lponning sheโ€™rlar toโ€™plami >>

Boshqa arboblar haqida qiziqarli maโ€™lumotlar >>

Kecha va kunduz asari >>

Manba

TAVSIYA ETAMIZ

Subscribe
Notify of
guest
0 fikr
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments

ILMLAR.UZ. 2023

Imtihon 2024
TESTLAR
Darsliklar
Tv dasturlar
0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x