Babayev Qurbon Latipovich hayoti va ijodi.
Babayev Qurbon Latipovich haqida
Qurbon Latipovich Babayev Qurbon Latipovich Babayev 1910 yil 26 dekabr kuni Akmolinskda ishchilar oilasida tugโilgan. Tugallanmagan oโrta maโlumotni u ona shahrida olgan, oโsha yerda pedagogik yoโnalishdagi maktab-internatda oโqigan. 1929 yil K. L. Babayev Toshkent shahriga keladi va Markaziy Osiyo sanoat instituti ishchi fakultetiga topshiradi, 1931 yil shu institutning konchilik fakultetiga talabalikka olinadi.
Talaba boโla turib, T. N. Qari-Niyazovning tavsiyasiga binoan u Oโrta Osiyo davlat universitetining geologiya yoโnalishidagi fizika-matematika fakultetining milliy guruhida matematikadan dars beradi. Talabalik yillarida Uchimchak gelogiya-qidiruv guruhida toโplovchi, ish boshqaruvchi, keyinroq boshliq oโrinbosari, โRanglimetqidiruvโ trestining Oโrta Osiyo boโlimida boshliq muovini lavozimlarida ishlaydi. Shu sababli, 1933 yil akademik A. Ye. Fersman Toshkent shahriga Tojik-Pomir ekspeditsiyasi tarkibida kelganida, Chotqol togโi konlaridagi kuzatuvchi guruh tarkibida Babayev unga hamkorlik qilgan.
Mazkur uchrashuv ustoz-shogirdning keyingi munosabatlariga zamin boโldi, soโnggi uchrashuvlari esa 1940 yil Frunze shahrida (Bishkek) boโlib oโtgan โ K. L. Babayev Oโrta Osiyodagi yagona boโlmish kobalt konining kelib chiqishini ochganligi haqidagi maโruzasi bayonotida hamda Oq-tuz turar joyiga safari vaqtida A. Ye. Fersmenga hamrohlik qilgan. Bu โ urush boshlanishidan avvalroq boโlgan.
1936 yil K. L. Babayev Markaziy Osiyo sanoat institutini bitirgach, โRangmetqidiruvโ trestining Oโrta Osiyo boโlimiga yoโllanma oladi. 1938 yildan K. L. Babayev oโzbek va qirgโiz geologik boshqarmasining geologik izlash va geolog qidiruv partiyasi boshligโi va bosh geologi boโlib ishlaydi. Ushbu davr mobaynida u volfram, kobalt, oltin va boshqa kon qazilmalarini izlashda qidiruv ishlarini olib boradi.
1942 yil K. L. Babayev Ikkinchi Jahon urushi frontiga yuboriladi va 5-alohida gvardiya sapyor bataloni tarkibida xizmat qiladi. Qattiq jarohat sababli 1943 yil urushdan chetlashtiriladi. Shu yilning oโzida Meliksu konining bosh geologi etib tayinlanib, u yerda qisqa vaqt mobaynida volfram qazilmasi sonini bir necha marotabagacha oshirishni uddasidan chiqadi. K. L. Babayevning Ikkinchi Jahon urushidagi fidokorona mehnati hukumat tomonidan yuqori baholanib, yangilik sohasidagi katta yutuqlari, volfram konlarining qidiruvi va boyitilgan ruda qazilmasini koโpaytirish kabi ishlari uchun Oโzbekiston Oliy Kengashi Rayosati tomonidan faxriy yorliq bilan taqdirlandi.
1946 yil Oโzbekiston FA geologiya institutiga ishga yuborilganida, u katta ilmiy xodim lavozimidan, laboratoriya mudirigacha, ilmiy yoโnalish direktor oโrinbosaridan direktor oโrinbosari lavozimigacha koโtariladi. Masโuliyatli rahbar lavozimini egallar ekan, K. L. Babayev institutning laboratoriyaviyย bazasi, geologik muzeyning yaratalishi, ilmiy xodimlardan tashkil topgan jamoa yaratilishi, milliy ilmiy kadrlarni tayyorlash, yirik muammolarning tashkil etilishi va oโrganib chiqilishi hamda Oโzbekiston milliy xoโjaligi rivojida katta ahamiyatga ega juda katta ishlarni amalga oshirgan.
Institutda ishlash mobaynida KL Babayev nafaqat tajribali tashkilotchi, balki ruda konlarining petrologiya va geologiya sohasi boโyicha iqtidorli tadqiqotchisi sifatida ham oโzini namoyon qiladi. Bu davrda u skarnlar muammosiga qaytadi. Koitas volfram konini batafsil oโrganib chiqqach, 1949 yilda โQoytosh skaronov dalasining petrologiyasiโ mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini muvaffaqiyatli himoya qiladi.
A. Ye. Fersmanning sadoqatli shogirdi va izdoshi, u ustozining pegmatitlarning morfologiyasi va ichki tuzilishi haqida taโlimotini sezilarli darajada rivojlantirdi.
Pegmatitlarning genezasini talqin qilish uchun materin magmatik jinslarini batafsil oโrganish zarur edi. Shu munosabat bilan K. L. Babayev Gโarbiy Oโzbekistonning granitoidal intruzivlarini sinchkovlik bilan oโrganib chiqdi va bularning natijasi bir nechta maqolalar hamda 1954 yilda chop etilgan โAltyn-Tau petrografiyasi โ granitoid masifiโ risolasida namoyish etildi. Pegmatitlarni oโrganish yakunlangach, K.L. Bobayev 1960 yilda ushbu muammolarni oโrganuvchi geologlar orasida keng eโtirof qozongan โOโrta osiyoning granit pegmatitlariโ mavzusidagi risolasini chop etdi. 1962 yil ushbu mavzuda Rossiya ilmiy-tadqiqot institutida u Geologiya va mineralogiya fanlari doktori darajasini muvaffaqiyatli himoya qildi.
1957 yilning 27 iyulida K. L. Babayev qayta yaratilgan ilmiy markaz โ Oโrta Osiyo ilmiy-tadqiqiy geologiya va minerologiya institutining birinchi direktori etib tayinlanadi. Mazkur lavozimda uning tashkilotchilik qobiliyatlari namoyon boโladi. K. L. Babayevning betinim quvvati va yangi choโqqilarga erishish sari intilishi tufayli yosh institut ilk qadamlardanoq ilmiy-amalim maโnodagi muhim geologik muammolar yechimini hal qilishga kirishdi. Institut nufuzi tez orada koโtariladi. 1958 yil K. L. Babayevni SSSR Geologiya Vazirligi institutini direktorlar kengashi raisi etib sayladi.
Uning boshchiligi va bevosita ishtirokida institut tomonidan 1959 yil tumanning mineral resurslari boโyicha yirik maโlumotnoma tayyorlangan. Oโlchami 1:500000 lik, monografik tafsiyalarga ega (70 bosma varaq hajmda) hamda kadastrlik ilovasi bor โMarkaziy Osiyo mineral resurslari xaritasiโ yaratilgan va nashrdan chiqarilgan. 1963 yil SSSR Oliy Attestatsion Komissiyasi tomonidan K. L. Babayevga professorlik ilmiy unvoni beriladi.
Oโzining nazariy ishlanmalarini K. L. Babayev doim keng geologik omma eโtiboriga yetkazishga harakat qilib, koโplab Butun Ittifoq va Respublika anjumanlarida maโruzalari bilan chiqishlar qilgan, Oโrta Osiyoning yetakchi olimlari bilan bahslarda qatnashib, u oโzbek ilmini Xalqaro geologik kongresslarda uch karra namoyish qilgan: 1956 yil Meksika shahrida, 1964 yil Hindistonda, 1984 yil Moskvada.
Dehli (Hindiston) Kongresining XXII sessiyasida u boโlimning raisi etib saylandi. 1983 yildan beri Ore Depozitlarining Xalqaro Assotsiatsiyasi (AQSh) ning toโliq aโzosi.
1976 yil unga โOโzbekiston fan arbobiโ,1981 yil โSovet ittifoqi yer osti boyliklari faxriy qidiruvchisiโ faxriy unvonlari topshiriladi. K. L. Babayev โMehnat Qizil Ordeniโ, โIkkinchi jahon urushiโ, โMehnat uchunโ, โLenin tugโilgan kunining 100 yilligi munosabati bilan koโrsatgan qahramonlik ishi uchunโ, โ1941-1945 yillardagi Ikkinchi Jahon urushida Germaniya ustidan gโalaba uchunโ, โMehnat fahriysiโ, โJasoratโ medallari bilan taqdirlangan. 1995 yil Tabiat va jamiyat Xalqaro Fanlar Akademiyasi tomonidan โRossiya ilm-fan va iqtisodiyot taraqqiyotida xizmatlari uchunโ kumush medal bilan mukofotlandi.
2000 yil 5 avgust kuni Toshkentda vafot etgan. โTeshik qopqoqโ qabristoniga dafn etilgan.