Bosh sahifa ยป Arboblar ยป Abay hayoti va ijodi. Abay tarjimai holi.

Abay hayoti va ijodi. Abay tarjimai holi.

by administrator

abay-hayoti-va-ijodi.-tarjimai-holiAbay hayoti va ijodi. Abay โ€“ Ibrohim Qoสปnonboyev โ€“ XIX asrning ikkinchi yarmida yashab, ijod etgan qozoq sheสผriyatining mashสผali, bastakor, faylasuf va qozoq yozma adabiyotini asoschisi, maสผrifatparvar shoiridir.

Abay sheโ€™rlari haqida >>

U 1845 yilning 8 avgustida Semipalatinsk viloyatiga karashli, hozirgi Abay tumani, Chingiztogสป bovuridagi Qashqabuloq makonida dunyoga kelgan. Otasi Qoสปnonboy Oสปskonboy oสปgสปli qozoq urugสปlari ichidagi eng boy, badavlat kishilardan boสปlib, Abayni oสปqitishga katta ahamiyat berdi. Abay madrasada toสปrt yil taสผlim oldi.

Arab, fors tillarini oสปrgandi. Markaziy Osiyo allomalarini, xususan, Saสผdiy Sheroziy, Hofiz Sheroziy, Xusrav Dehlaviy, Abdurahmon Jomiy, Navoiy, Bobur, Nodira asarlarini mutolaa qildi.

Boshqa arboblar : oโ€™tish >>

Ulardan taสผsirlanib โ€œFuzuliy, Shamsiy, Sayqaliyโ€ nomli sheสผriy asarini yaratdi. Unda Sharq allomalarini oสปziga ustoz deb bilganligini tan oladi:

Fuzuliy, Shamsiy, Sayqaliy, Navoiy, Saสผdiy, Firdavsiy, Xoสปja Hofiz โ€“ bu hammasi, Madad ber, yo shuaro fariyod โ€“ deydi.

Shuningdek, shoirning 1855โ€“1881 yillar davomida yozgan โ€œYuzi ravshanโ€, โ€œAlifboโ€, โ€œFuzuliy, Shamsiy, Saykaliyโ€ kabi va boshqa sheสผrlari Sharq allomalariga ergashib yozgan ijod namunalari edi. Shuning uchun akademik yozuvchi Muxtor Avezov โ€œโ€ฆ unga tillari tushunarli boสปlganlikdan Navoiy, Fuzuliy asarlari koสปp taสผsir etgan. Ayniqsa, Abay Alisher Navoiyni oสปziga โ€œeng yaqin ustozโ€ deb biladi va asarlaridan oสปrnak oladiโ€โ€ฆ

Abay ijodiAbay Ahmad Rizo madrasasida uzoq tahsil koสปrolmadi. Otasi uni madrasadan chiqarib olib, el boshqarish ishlariga jalb etdi. Lekin Abay qalamni tashlab qoสปymadi. El boshqarish bilan birga badiiy ijod bilan qattiq shugสปullandi, oสปz bilimini tinmay oshirib bordi. Shoir uchun ayniqsa 1886โ€“1889โ€“1895 yillar sermahsul, qizgสปin ijodiy davr boสปldi. Bu davrda qozoq urugสปlarining oสปzaro ichkinizolari avj olgandi.

Abay oสปz asarlarida ularni doสปstlikka, inoqlikka, birodarlikka undadi, ilm-maสผrifat olishga daสผvat etdi. Bunga shoirning โ€œMening elim โ€“ qozogสปimโ€, โ€œDdashganning oddi yoสปqโ€, โ€œIlm topmay maqtanmaโ€, โ€œYoshlikda ilm deb oสปyladimโ€, โ€œBoylar yurar molin ardoqlabโ€, โ€œInternatda oสปqiydiโ€ (1886) kabi asarlari yorqin misol boสปladi.

Abay sheโ€™rlari haqida >>

Abay oสปsha davrlarda Semipalatinskga surgun qilingan rus demokratlari I. I. Dolgopolov, Ye. P. Mixaelis hamda V. G. Belinskiy, Chernishevskiy, Dobrolyubov, Saltikov-Shchedrin, L. Tolstoy, A S. Pushkin, M. Yu. Lermonov, I. A. Krilov asarlarni oสปqib puxta oสปrgandi. Baสผzilarini qozoq tiliga tarjima qildi. Ularning asarlari orqali rus, jahon adabiyoti namoyandalari asarlari bilan yaqindan tanishdi, tarjimalar qildi, nasriy asarlar yozdi.

Abay ijodining muhim qirralaridan biri โ€“ yosh shoirlarni tarbiyalash boสปldi. Yoshlarga homiylik qildi. Ularga mavzular berib, dostonlar yozdirdi. Bu oสปrinda oสปgสปli Magสปaviyaga (1869โ€“1904) โ€œMedgสปat Qosimโ€, Oqilboyga (1863โ€“1904) โ€œQissai Yusufโ€ kabi dostonlar yozishga daสผvat etganligining oสปzi kifoyadir.

Abaydan 300 ga yaqin sheสผriy asar, โ€œIskandarโ€, โ€œMasสผudโ€, โ€œAzim hikoyasiโ€, โ€œVadimโ€ kabi dostonlar yetib kelgan. Uning asarlaridan xalqni ilm-maสผrifatga, insoniylikka, halollikka, sevgi-sadoqatga, muhabbatga daสผvat etish gสปoyalari asosiy oสปrin egallagan. Bu oสปrinda shoirning โ€œEy muhabbat, ey doสปstlikโ€, โ€œYigitlarโ€, โ€œOสปyin arzon, kulgi qimmatโ€, โ€œKoสปzimning qorasiโ€, โ€œQiz soสปziโ€, โ€œYigit soสปziโ€, โ€œOshiq soสปzi โ€“ tilsiz soสปzโ€ kabi asarlarini koสปrsatib oสปtish kerak. Abayning Pushkinning โ€œYevgeniy Oneginโ€ asari asosida bitgan โ€œTatyananing qirdagi qoสปshigสปiโ€ degan turkum sheสผrlari qozoq adabiyotining eng yaxshi namunalaridan biri boสปlib qoldi.

Abay sheสผriyatida muhabbatsiz, doสปstliksiz hayot boสปlmaydi, degan gสปoya ilgari surilgan. Abay oสปz davridagi zolim boylarni, feodallarni mehr-muruvvatli boสปlishga chorlaydi, ezgulik va adolatparvarlikni toสปlibtoshib kuylaydi. Abaygacha qozoq sheสผriyatida ikki xil oสปlan oสปlchovlari mavjud edi. U ham boสปlsa โ€œQora oสปlanโ€ bilan โ€œJfโ€dir. Abay esa rus va jahon sheสผriyatini chuqur oสปrganib oสปlanlar vaznini oสปn yettitaga yetkazdi. Bu borada shoirning โ€œSakkiz ayoqโ€ sheสผri bilan 16 tarmoqli โ€œSen meni netasan?โ€ asarini eslash lozimdir.

Abayning bastakorlik faoliyatida โ€œSakkiz ayoqโ€, โ€œAytdim salom, qalamqoshโ€, โ€œMen koสปrdim baland qayin qulashinโ€, โ€œJelsiz tunda yoriq oyโ€, โ€œNecharo, qaytdim sezdirmayโ€ kabi asarlari qozoq xalqi musiqa tarixida alohida oสปrin egallaydi.

Abay uch manbadan oziq olib, maสผnaviy kamolotga yetdi: Bular qozoq xalq ogสปzaki ijodiyoti, Sharq sheสผriyati va nihoyat rus, Ovroสปpo adabiyoti namunalari. Bu uch manba Abayni buyuk shoir etib yetishtirdi, olamga tanitdi. Asarlarini ellarga manzur kildi. Abayning nasriy asarlari, sheสผru dostonlari oสปzbek, tatar, qirgสปiz, qoraqalpoq, turk, moสปgสปul, chin, chex tillariga tarjima kilingan va mazkur xalqlarning maสผnaviy mulkiga aylanib qolgan.

Shoir asarlari birinchi marta Sankt-Peterburgda โ€œQozoq shoiri Ibrohim Qoสปnonboy oสปgสปlining sheสผrlariโ€ degan nom bilan chop etilgan. Maสผrifatparvar adibning nasriy asarlari 1918 yilda Semipalatinskda, 1922 yilda โ€œTanlangan sheสผrlariโ€ Toshkentda nashr qilingan.

Muxtasar qilib aytganda, Abay qozoq adabiyoti va qozoq tiliga asos soldi. Shoirning sheสผru dostonlari, nasriy asarlari, tarjimalari qozoqxalqining milliy-maสผnaviy iftixori boสปlib qoladi. Abay ijodi turkiy tillarda soสปzlashuvchi xalqlarning umumiy maสผnaviy mulkidir. Abay xalqlarni doสปstlik va birodarlikka, hamjihatlikka chaqirdi. Tinchlik va osoyishtalikni, mehr-muhabbatni ulugสปladi. Shoir orzulari bizning kunlarimizda roสปyobga chiqdi.

Abay sheโ€™rlari haqida >>

Boshqa arboblar : oโ€™tish >>

Manba

TAVSIYA ETAMIZ

Subscribe
Notify of
guest
0 fikr
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments

ILMLAR.UZ. 2023

Imtihon 2024
TESTLAR
Darsliklar
Tv dasturlar
0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x