Mundarija
Sahifamiz orqali Odob insonga ziynat mavzusida rejali insho haqida tanishishingiz mumkin. Odob haqida insho.
Odob insonga ziynat.
Reja:
- Odobning ta’rifi va ahamiyati
- Odobli bola elga manzur
- Odobni odobsizdan o’rgan.
- Odobning jamiyatdagi roli.
Odobning ta’rifi va ahamiyati.
Odob — bu insonning jamiyatda yashash va o’zini tutish me’yorlarini anglatadi. Bu tushuncha nafaqat axloqiy qoidalarga amal qilishni, balki odamlarning bir-biriga bo’lgan munosabatlarini, hurmatini, mehrini va sabrini ham o’z ichiga oladi. Odamzod tarixida odob doimo yuksak qadrlanib kelgan va har bir jamiyatda uni o’rnatish, targ’ib qilish muhim ahamiyat kasb etgan.
Odobning asl maqsadi – insonning jamiyatdagi o’rnini to’g’ri belgilash, boshqa odamlarga hurmat ko’rsatish va ularga zarar yetkazmaslikdir. Odamning odobini shakllantiruvchi asosiy omillardan biri – tarbiya. Oilada va maktabda olingan tarbiya odamning hayotiga bevosita ta’sir ko’rsatadi. Xususan, oilada ona va otaning odobli bo’lishi, bolalarga yaxshi tarbiya berishning poydevori hisoblanadi. Har bir insonni odobli bo’lishga undash, uning hayotida jamiyatga va oilaga bo’lgan mas’uliyatni his qilishni ta’minlaydi.
Odob-insonga ziynat degan gapda odamning tashqi ko’rinishi bilan birga, uning ichki dunyosining ham yuksakligini ta’kidlash mumkin. Tashqi ko’rinish odobli bo’lishi kerak, ammo bu faqat bir qismi. Haqiqiy ziynat odamning ruhiyatidan, uning yurakdan chiqqan amallaridan, so’zlaridan va his-tuyg’ularidan iborat. Jamiyatda yuqori odobli insonlar nafaqat o’zining kiyinishiga e’tibor beradi, balki boshqalarga nisbatan hurmatli va saxovatli bo’lishni ham o’zining muhim vazifasi deb biladi.
Odobli insonlar, ko’pincha boshqalarga yordam ko’rsatishda, ularga sabr-toqat bilan yondashishda, adolatni ta’minlashda va barchaga teng muomala qilishda o’zlarini ko’rsatadi. Shu sababli, odob va ziynat bir-birini to’ldiruvchi tushunchalardir. Odamning zahiri (tashqi ko’rinishi) ichidan kelgan odob bilan uyg’unlashsa, u haqiqiy ziynatga ega bo’ladi.
Shuningdek, zamonaviy dunyoda, ba’zan odamlar tashqi ko’rinishga juda katta ahamiyat berib, ichki dunyolariga e’tibor bermaydilar. Biroq, odob va ziynatni faqat tashqi ko’rinishda qidirmaslik kerak, chunki haqiqiy go’zallik va yuksaklik odamning qalbidan keladi. Odamning amallari, so’zlari va boshqalarga bo’lgan munosabati uning haqiqiy ziynatini tashkil etadi.
Tavsiya etamiz: Odob va odobsizlik haqida maqollar to’plami. Xalq maqollari
Odobli, bilimdon, mehnatsevar, iymon-e’tiqodli farzand nafaqat ota-onaning, balki butun jamiyatning eng katta boyligidir. Darhaqiqat, har bir farzand shaxsi oilada shakllanadi. Demak, oila-barkamol avlod poydevori hisoblanadi. Shunday ekan, oilada farzandlarni axloqiy-huquqiy jihatdan tarbiyalash, ayniqsa, adolat, burch, vatanparvarlikni shakllantirish, ona vatanni sevish hissini uyg‘otish o‘ta muhim hisoblanadi.
Oilada farzandlarni o‘z burchiga sadoqat ruhida tarbiyalash mas’uliyat, onglilik, vijdon kabi fazilatlar bilan chambarchas bog‘liqdir. Bunda ota-onaning o‘zaro samimiy munosabati, ularning farzandlari bilan yaqin, do‘stona munosabatda bo‘lishi, ularning kelajakdagi orzu-maqsadlarini tushunib olishlari, farzandlarning sog‘-salomat voyaga yetishlari uchun asos bo‘ladi.
Inson tarbiya jarayonida yaxshi xulq-atvorga, odatlarga va aql-farosat omillariga ega bo‘lgan bo‘lsa, hayot saboqlarini shunchalik yaxshi anglaydi va yaxshi ishlarni amalga oshiradi, va aksincha, qanchalik tarbiyasi kam, hayotiy ko‘nikmalari oz bo‘lsa, bunday shaxs ba’zan bilib yoki bilmay yomon ishlarga qo‘l uradi.
Odobni odobsizdan o’rgan.
“Odobni odobsizdan o’rgan” degan ibora, odamlarning yomon yoki salbiy amallarini ko’rib, undan qanday qilib xatolarni tuzatish va yaxshilanishni o’rganish mumkinligini ifodalaydi. Hayotda har bir inson odobli bo’lishga harakat qilsa-da, ba’zan odobsizliklar bilan ham duch kelishi mumkin. Shu orqali inson nafaqat o’zining xatolarini tan olishni, balki ulardan qanday qilib to’g’ri xulq-atvor va odobni o’zlashtirishni o’rganadi.
Inson hayotida odobsizlikni ko’rib, undan o’rganish, uning ahamiyatini anglash orqali odobga erishishning samarali yo’li hisoblanadi. Boshqalar tomonidan ko’rsatilgan yomon munosabatlar, achchiq so’zlar, yoki adolatsizliklar, bizni o’zimizni yanada yaxshiroq tushunishga, boshqalarga qanday munosabatda bo’lishni o’rganishga undaydi. Bu jarayon bir vaqtning o’zida insonning xulq-atvorini shakllantiradi va unga doimo o’zini tahlil qilishni o’rgatadi.
Masalan, bir inson boshqaga odobsiz ravishda gapirsa yoki unga nisbatan noxush munosabatda bo’lsa, bu holat boshqalarni ranjitishi, qalbini og’ritishi mumkin. Ammo bu vaziyatni kuzatib, odam o’zining qanday munosabatda bo’lishi kerakligini tushunadi. U ko’proq sabr-toqatli, hurmatli va mehribon bo’lishga intiladi. Odobli insonlar boshqalarga e’tibor qaratib, ular bilan samimiy va odobli munosabatda bo’lishadi, bu esa jamiyatda tinchlik va rahm-shafqatni yaratadi.
Odobni odobsizdan o’rganishning yana bir o’ziga xos jihati, insonning o’zining qalbini va ruhiyatini yaxshilashdir. Odobsizlik, ko’pincha, insonning ichki notekisligi, sabrsizligi yoki ehtiroslari bilan bog’liq bo’ladi. Shunday qilib, odobsizlikni ko’rib, inson o’z qalbini poklash, sabr qilish, boshqalarga nisbatan mehribon va hurmatli bo’lishga harakat.
Odobning jamiyatdagi roli.
Hech qachon bolalarni tarbiyalashda yo‘l qo‘yilgan xato-kamchiliklardan ko‘z yummasligimiz kerak. Hozirgi turmushimizda ba’zi bir odobsiz, bilimsiz, aqlsiz, giyohvand, ota-onasiga qo‘l ko‘taradigan va o‘z bolalarining baxtsiz yashashiga sababchi bo‘layotgan kishilar uchraydi. Bundaylarning paydo bo‘lishiga asosiy sababchi ota-onalari-ku? Bolasining insoniy xatti harakatlariga ularning tarbiyaga loqaydliklari sabab bo‘lgan.
Tavsiya etamiz: Bilimli yoshlar yurt tayanchi haqida matn
Yaxshi tarbiya, ba’zilar o‘ylaganidek, bir soatlik yoki bir kunlik ish emas. Maqsadli tarbiya tarbiyachidan chidam, matonat, katta bilim va tajriba talab qiladi. Demak, har bir ota-ona va o‘qituvchi tarbiyaga oid bilim va malakaga ega bo‘lishi shart.
Bolalar tarbiyasida tezda ijobiy natijalarga erishish uchun ularga bilim berish bilan birga, ma’lum mehnat jarayonlariga jalb etish, kasb va mutaxassislik sir-sinoatlarini qo‘shib o‘rgatish maqsadga muvofiqdir. Tarbiya ishining ba’zan samarasiz bo‘lishiga asosiy sabablardan biri tarbiya jarayonida tartib-intizomning bo‘lmasligidir. Shaxs qanchalik mehr-muhabbat va tartib-intizom asosida tarbiyalansa, yomon xatti harakatlardan shunchalik uzoq bo‘ladi.
Tarbiyaning asosiy maqsadi yoshlarni baxt-saodatli, o‘z zamonining aziz, hurmatli va fidoiy kishisi qilib tarbiyalashdan iborat.
Tarbiyaning murakkabligi shundaki, u hech qachon tugamaydi, ya’ni kishi tug‘ilganidan to o‘lguniga qadar zarur bo‘ladi. Bundan tashqari, bir tarbiya ko‘rgan avlod o‘rniga kelgan farzandlarni yana qayta boshdan tarbiya qilish darkor bo‘ladi. Bu esa tarbiyaning tinimsiz davriyligini va abadiyligini ko‘rsatadi.
Islom ta’limotiga ko‘ra, farzand ota-ona zimmasidagi omonat bo‘lib, ular bu omonat haqida mas’uldirlar. Farzandlar tarbiyasiga e’tiborsizlik ulkan xato, omonatga xiyonat va kishi dinining nuqsonidir. Ota-ona farzandining birinchi murabbiyidirlar.
Qu’oni karimda oila ahliga e’tiborning qanchalik zarurligini Alloh taolo shunday bayon qiladi:
“Ey mo‘minlar, sizlar o‘zlaringizni va ahli-oilalaringizni o‘tini odamlar va toshlar bo‘lgan do‘zaxdan saqlangizki, u (do‘zax) ustida qattiqdil va qattiqqo‘l, Alloh o‘zlariga buyurgan narsaga itoatsizlik qilmaydigan, faqat o‘zlariga buyurilgan narsani qiladigan farishtalar turur” (Taxrim, 6-oyat)
Har qanday tarbiya, xususan nasihat oilada boshlanadi. Tarbiyaning bosh maqsadi – bir-biriga mehr-oqibatli insonlarni voyaga yetkazishdir. Ota va onalar yana unutmasinlarki, bugun farzandlari tarbiyasiga e’tibor bermagan kishi oradan yillar o‘tgach, uysiz, oilasiz qoladi.
Xulosa qilib aytganda, odob-insonga ziynat bo’lsa, insonning barcha fazilatlari bir-biriga uyg’unlashadi. Shaxsning ichki dunyosi, amallari va tashqi ko’rinishi bir-birini to’ldiradi. Odatda insonning eng buyuk ziynati uning odobidir, chunki bu nafaqat tashqi ko’rinishini balki, uning ruhini ham ko’rsatadi. Shuning uchun, har bir insonning hayotida odobni shakllantirish va unga amal qilish, nafaqat o’zini, balki jamiyatni ham yanada yaxshilashga olib keladi.
Tavsiya etamiz: Alisher Navoiy va Bobur tavalludiga she’rlar, ssenariylar va insholar.